इसमें हम जानेंगे माप और तौल का सूत्र | Maths Formula | measure and weigh Formulas के बारे में, ये जानकारी सभी class के लिए है यानि ये Maths Formula BSEB Class 1 to 12 with PDF या measure and weigh Formulas या किसी की exam के लिए यह जानकारी महत्वपूर्ण है।
जाने-CLASS – 12 Solution
❝ माप और तौल का सूत्र | Maths Formula ❞
❝ लंबाई की अंग्रेजी माप ❞
⇒ 12 इंच = 1 फीट [ इंच (“) फीट (‘)]
⇒ 3 फीट = 1 गज
⇒ 22 गज = 1 चेंन
⇒ 11/2 गज = 1 पोल या रूड
⇒ 40 पोल = 1 फलांग
⇒ 10 चेन = 1 फलांग
⇒ 8 फलांग = 1 मील
⇒ 80 चेन = 1 मील
⇒ 1760 गज = 1 मील
⇒ 3 मील = 1 लीग
❝ लंबाई की माप ❞
10 मिलीमीटर = 1 सेंटीमीटर
10 सेंटीमीटर = 1 डेसीमीटर
10 डेसीमीटर = 1 मीटर
10 मीटर = 1 डेकामीटर
10 डेकामीटर = 1 हेक्टोमीटर
10 हेक्टोमीटर = 1 किलोमीटर
❝ मात्रा की माप ❞
⇒ 10 मिलीग्राम = 1 सेंटीग्राम
⇒ 10 सेंटीग्राम = 1 डेसीग्राम
⇒ 10 डेसीग्राम = 1 ग्राम
⇒ 10 ग्राम = 1 डेकाग्राम
⇒ 10 डेकाग्राम = 1 हेक्टोग्राम
⇒ 10 हेक्टोग्राम = 1 किलोग्राम
⇒ 100 किलोग्राम = 1 क्विंटल
⇒ 10 क्विंटल = 1 टन
❝ क्षेत्रफल की माप ❞
1 मीटर = 100 सेंटीमीटर
100 मीटर = 1 किलोमीटर
100 वर्ग मिलीमीटर = 1 वर्ग सेंटीमीटर
100 वर्ग सेंटीमीटर = 1 वर्ग डेसीमीटर
100 वर्ग डेसीमीटर = 1 वर्ग मीटर
100 वर्ग मीटर = 1 वर्ग डेकामीटर = 1 आर
100 वर्ग किलोमीटर = 1 मिरिया मीटर
❝ आयतन की माप ❞
⇒ 100 घन मिलीमीटर = 1 घन सेंटीमीटर
⇒ 1000 घन सेंटीमीटर = 1 घन डेसीमीटर
⇒ 1000 घन डेसीमीटर = 1 घन मीटर
⇒ 1000 घन मीटर = 1 घन डेकामीटर
⇒ 1000 घन डेकामीटर = 1 घन हेक्टोमीटर
⇒ 1000 घन हेक्टोमीटर = 1 घन किलोमीटर
❝ तरल पदार्थ में आयतन की माप ❞
⇒ 10 मिलीमीटर = 1 सेंटीलीटर
⇒ 10 सेंटीलीटर = 1 डेसीलीटर
⇒ 10 डेसीलीटर = 1 लीटर
⇒ 10 लीटर = 1 डेसीलीटर
⇒ 10 डेसीलीटर = 1 हेक्टोलीटर
⇒ 10 हेक्टोलीटर = 1 किलोलीटर
❝ अंग्रेजी एवं मैट्रिक मापों में संबंध ❞
⇒ 1 इंच = 2.54 सेमी॰
⇒ 1 सेमी॰ = 0.3937 इंच
⇒ 1 फीट = 0.3048 मीटर
⇒ 1 गज = 0.914399 मीटर
⇒ 1 मील = 1.6093 किलोमीटर
⇒ 1 मीटर = 39.37 इंच = 3.2802 फीट = 12/11 गज
⇒ 1 डेसीमीटर = 4 इंच (लगभग)
⇒ 1 किलोमीटर = 5/8 मील (लगभग) = 0.6214 मील = 1093.6133 गज
❝ प्रचलित समय सारणी (अंतरराष्ट्रीय) ❞
⇒ 60 सेकंड = 1 मिनट
⇒ 60 मिनट = 1 घंटा
⇒ 24 घंटा = 1 दिन
⇒ 7 दिन = 1 सप्ताह
⇒ 15 दिन = 1 पक्ष
⇒ 30 दिन = 1 महीना
⇒ 365 दिन = 1 वर्ष
⇒ 52 सप्ताह = 1 वर्ष
⇒ 12 महीना = 1 वर्ष
⇒ 12 वर्ष = 1 युग
⇒ 10 वर्ष = 1 दशक
⇒ 100 वर्ष = 1 शताब्दी
⇒ 366 दिन = 1 लीप वर्ष
❝ ब्रिटिश या अंग्रेजी प्रणाली ❞
⇒ 16 ड्राम – 1 औंस
⇒ 28 पौण्ड – 1 क्वार्टर
⇒ 20 हंडरवेट – 1 टन
⇒ 2240 पौण्ड – 1 टन
⇒ 12 माशे – 1 तोला
⇒ 16 औंस – 1 पौंड
⇒ 112 पौण्ड – 1 हंडरवेट
☀ द्रव पदार्थों के माप की तालिका – द्रव पदार्थों के माप की इकाई 1 लीटर है जो उस घन का घनत्व है जिसकी प्रत्येक भुजा 1 डेसीमीटर है.
⇒ 1 डेकालीटर – 10 लीटर
⇒ 1 हेक्टोलीटर – 100 लीटर
⇒ 1 लीटर – 0.22 गैलन
⇒ 1 पौण्ड – 20 शिंलिग
⇒ 1 मीटर – 39.37 इंच
⇒ 1 इंच – 2.54 सेमी
⇒ 1 किमी – 5/8 मील
⇒ 16 औंस – 1 पाउण्ड
⇒ 20 हंडरवेट – 1 टन = 2240 पाउण्ड
⇒ 1 स्टोन – 14 औंस
⇒ 1 फ्लौरिन – 2 शिंलिग
⇒ 28 पाउंड – 1 क्वार्टर
⇒ 4 क्वार्टर – 1 हंडरवेट
⇒ 1 डेसीलीटर – 1/10 लिटर
⇒ 1 सेण्टीलीटर – 1/100 मिलीलिटर
⇒ 1 मिलीलीटर – 1/1000 लिटर
⇒ 1 गैलन – 4.546 लिटर
⇒ 1 शिंलीग – 12 पैंस
⇒ 1 हंडरवेट – 112 पाउण्ड
⇒ 1 क्राउन – 5 शिंलिग
⇒ 1 सावरन – 20 शिंलिग = 1 पाउण्ड
⇒ 1 गिनी – 21 शिंलिग
☀ क्षेत्रफ़ल की तालिका – क्षेत्रफल की ईकाई 1 एयर हैं जो उस क्षेत्र का क्षेत्रफल हैं, जो 10 मीटर लम्बा तथा 10 मीटर चौंड़ा हैं
⇒ 1 एयर = 100 वर्ग मीटर
⇒ 1 डेकाएयर = 10 एयर
⇒ 1 हेक्टोएयर = 100 एयर
⇒ 81/2 एयर = लगभग 1 एकड़
⇒ 1 वर्ग मीटर = 1.20 वर्ग गज
⇒ 1 वर्ग किमी = 0.39 वर्ग मील
⇒ 1 डेसीएयर = 1/10 एयर
⇒ 1 सेण्टीमीटर = 1/100 एयर = वर्ग मीटर
⇒ 1 वर्ग गज = 0.84 वर्ग मीटर
⇒ 1 वर्ग मील = 2.59 किमी
☀ क्षेत्रफल परिवर्तन सारणी
⇒ 1 वर्ग इंच = 6.451 वर्ग सेमी
⇒ 1 वर्ग गज = 0.83 वर्ग मीटर
⇒ 1 वर्ग फुट = 929.03 वर्ग सेमी
⇒ 1 वर्ग सेमी = 0.155 वर्ग इंच
⇒ 1 वर्ग मीटर = 1.188 वर्ग गज
⇒ 1 वर्ग मिली मीटर = 0.00155 वर्ग इंच
⇒ 1 वर्ग डेका मीटर = 15.50 वर्ग इंच
⇒ 1000 घन मिमी = 1 घन सेमी
⇒ 1000 घन सेमी = 1 लिटर
⇒ 1000 लिटर = 1 घन लिटर
⇒ 1000 लिटर = 1 किलोलीटर
⇒ 1 घन सेमी पानी = 1 ग्राम
⇒ 1 लिटर जल का भार = 1 किलोग्राम
⇒ 1 घन फुट = 6.25 गैलन
⇒ 1 घन फुट पानी का भार = 62.5 पाउण्ड
⇒ 118 घन फुट = 1 को
⇒ 27 घन फुट = 1 घन गज
⇒ 1728 घन इंच = 1 घन फुट
⇒ 1 गैलन पानी का वजन = 10 पाउण्ड
☀ आयतन परिवर्तन सारणी
⇒ 1 घन इंच = 16.39 घन सेमी
⇒ 1 घन फुट = 28.32 लिटर
⇒ 1 घन गज = 0.764 घन मी
⇒ 1 घन फुट = 0.0283 घन मी
⇒ 1 घन सेमी = 0.061 घन इंच
⇒ 1 घन मी = 35.314 घन फुट
= 1.308 घन गज
= 6102 घन इंच
☀ तौल की परिवर्तन सारणी
⇒ 1 पौण्ड = 454 ग्राम
⇒ 1 पौण्ड = 0.454 किग्रा
⇒ 1 औंस = 28.35 ग्राम
⇒ 1 तौला = 11.66 ग्राम
⇒ 1 सेर = 930 ग्राम
⇒ 1 टन = 1016.65 किग्रा
⇒ 1 मन = 37.32 किग्रा
⇒ 1 टन = 1.02
⇒ 1 किग्रा = 2.2 पौण्ड
⇒ 1 ग्राम = 0.09 तोला
⇒ 1 किग्रा = 1.07 सेर = 86 तोला
⇒ 1 मीट्रिक टन = 0.948 टन = 26 मन
⇒ 1 क्विंटल = 2.68 मन
☀ संख्या की गणना सारणी
⇒ 12 ईकाई = 1 दर्जन
⇒ 12 दर्जन = 1 = 144 ईकाई
⇒ 20 ईकाई = 1 कोड़ी
⇒ 24 ताव कागज = 1 दस्ता या जिस्ता
⇒ 20 दस्ता = 1 रिम
⇒ 20 रिम = 1
⇒ 16 ईकाई = 1 सीढी
⇒ 4 ईकाई = 1 गण्डा
☀ भारतीय लम्बाई प्रणाली
⇒ 72 बिन्दु या 3 लम्बे = 1 इंच
⇒ 9 इंच = 1 बालिश्त या बिस्ता
⇒ 18 इंच = 1 हाथ
⇒ 2 हाथ = 1 गज
⇒ 9/4 इंच = 1 गिरह
⇒ 4 गिरह = 1 बालिश्त
⇒ 16 गिरह = 1 गज
⇒ 22 गज = 1 जरीब या चैन
⇒ 100 कड़ी = 1 जरीब या चैन
☀ ❝ उ॰ राज्य की भूमि नापने की रीति ❞
⇒ 1 लाठा = 76 इंच
⇒ 20 अनवाँसी = 1 कचवाँसी
⇒ 20 विश्वाँसी = 1 विश्वा = 500 वर्ग हाथ
⇒ 20 विश्वा = 1 बीघा = 3025 वर्ग हाथ
⇒ 8 बीघा = 5 एकड़
☀ बंगाल राज्य की भूमि नापने की रिति
⇒ 1 वर्ग हाथ = 1 गण्डा
⇒ 20 गण्डा = 1 छटांक = 5 वर्ग गज
⇒ 20 काठा = 1 बीघा
⇒ 16 छटांक = 1 काठा
⇒ 121 बीघा = 40 एकड़
⇒ 1 एकड़ = 3 बीघा 8 छटांक
☀ पंजाब राज्य की भूमि नापने की रीति
⇒ 1 करम = 3 हाथ
⇒ 9 वर्ग करम = 1 मरला = 9 सरसाई
⇒ 20 मरला = 1 कनाल
⇒ 4 कनाल = 1 बीघा या 1620 वर्ग गज
⇒ 2 बीघा = 1 घूमा
☀ एस º आई º प्रणाली के अपवर्त और उनके अर्थ
ऐक्सा (exa) = 1018 | डेसी (deci) = 10-1 |
पेटा (peta) = 1015 | सेन्टी (centi) = 10-2 |
टेरा (tera) = 1012 | मिली (milli) = 10-3 |
गीगा (gga) = 109 | माइक्रो (micro) = 10-6 |
मेगा (mega) = 106 | नैनो (nano) = 10-9 |
किलो (kilo) = 103 | पिको (pico) = 10-12 |
हेक्टो (hecto) = 102 | फेम्टो (femto) = 10-15 |
डेका (deca) = 101 | आटो (atto) = 10-18 |
18 thoughts on “माप और तौल का सूत्र | Maths Formula | measure and weigh Formulas”